Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы Заңның 6-3-бабының қолданыстағы редакциясы түсініктемелермен.

1. Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесі тұтынушылардың өтініштерін қабылдау және қарау процесін автоматтандыруға, оларды тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесінің барлық деңгейінде жүйелендіруге және есепке алуға арналған ақпараттық жүйе болып табылады.

2. Уәкілетті орган Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесін және оның мобильдік нұсқасын қалыптастыруды және жүргізуді қамтамасыз етеді.

3. Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесі арқылы сатушының (дайындаушының, орындаушының), тұтынушылық дауларды сотқа дейінгі реттеу субъектілерінің тұтынушылардың жолданымдарын қабылдауы мен қарауы және уәкілетті органның оларға мониторинг жүргізуі қамтамасыз етіледі.

Тұтынушылық дауларды сотқа дейінгі реттеу субъектілері тұтынушылардың қаралған жолданымдарының нәтижелері, сондай-ақ оларды қараудан бас тарту себептері туралы барлық ақпаратты Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесіне енгізуді қамтамасыз етеді.

Тұтынушылардың жолданымдарын сатушылар (дайындаушылар, орындаушылар) Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесі арқылы олар онда ерікті түрде тіркелген кезде қарайды.

4. Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесі арқылы қаралатын тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы жолданымдарға мыналар жатады:

1) тұтынушылардың тауарларды (жұмыстарды, көрсетілетін қызметтерді) сатушыларға (дайындаушыларға, орындаушыларға) өздерінің құқықтары мен заңды мүдделерін бұзушылықтарды жою, сондай-ақ тауардың (жұмыстың, көрсетілетін қызметтің) кемшіліктері салдарынан осы бұзушылықтар келтірген залалды (зиянды) өтеу туралы наразылығы бар жолданымдары;

2) тұтынушылардың ұтыс түрінде берілген (орындалған, көрсетілген) тауарлардың (жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің) сапасы бойынша ойын бастамашыларына (ұйымдастырушыларына) наразылығы бар жолданымдары;

3) тұтынушылардың тұтынушылық дауларды сотқа дейінгі реттеу субъектілеріне өздерінің бұзылған құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау және қалпына келтіру, тауардың (жұмыстың, көрсетілетін қызметтің) кемшіліктері салдарынан келтірілген залалды (зиянды) өтеу, моральдық зиянды өтеу үшін берілген жолданымдары.

Тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша сотқа жолданымдар Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесі арқылы жіберілмеуге тиіс.

4-1. «Электрондық жолданымдар» ақпараттық талдау жүйесі арқылы қаралатын, тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы жолданымдарға мыналар жатады:

1) тұтынушылардың тұтынушылар құқықтарын қорғау саласындағы өз құқықтары мен заңды мүдделерін бұзған сатушыларға (дайындаушыларға, орындаушыларға), ойын бастамашыларына (ұйымдастырушыларына) қатысты өз құзыреті шегінде шаралар қабылдау мақсатында уәкілетті органға және тиісті мемлекеттік органдарға жолданымдары;

2) тұтынушылардың тұтынушылық дауларды сотқа дейінгі реттеу субъектілерінің және (немесе) тұтынушылардың заңды мүдделерін білдіретін өкілдердің тұтынушылық дауларды қарау және (немесе) өздерінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау жөніндегі қызметті тиімсіз жүзеге асыруына байланысты оларға қатысты өз құзыреті шегінде шаралар қабылдау мақсатында уәкілетті органға және тиісті мемлекеттік органдарға жолданымдары;

3) тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктерінің, қауымдастықтардың (одақтардың) қауіпсіздік пен сапа жөніндегі белгіленген талаптарға сәйкес келмейтін тауарларды шығарған және өткізген (жұмыстарды орындаған және қызметтер көрсеткен) тұлғаларға қатысты өз құзыреті шегінде шаралар қабылдау мақсатында; тұтынушылардың өтініштері, шағымдары келіп түскен жағдайда тауарлардың (жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің) сапасын бағалау мақсатында; тұтынушылардың құқықтары мен заңды мүдделерін бұзу фактісін қарауға жәрдемдесу мақсатында уәкілетті органға және тиісті мемлекеттік органдарға, оның ішінде қоғамдық бақылау нәтижелері бойынша жолданымдары.

5. Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесі Қазақстан Республикасының дербес деректер және оларды қорғау туралы заңнамасының талаптары ескеріле отырып, өздеріне қатысты тұтынушылардың өтініштері мен шағымдары келіп түскен сатушылар (дайындаушылар, орындаушылар) туралы мәліметтерді қоса алғанда, ақпараттың жалпыға бірдей қолжетімділігін қамтамасыз етуге тиіс.

Қазақстан Республикасының Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы Заңының 6-3-бабына түсініктеме

Қазақстан Республикасының Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы Заңының 6-3-бабы тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесіне (бұдан әрі – баж) арналған. Баж тұтынушылардың құқықтары туралы ақпараттың ашықтығы мен қолжетімділігін қамтамасыз етудің және олардың заңды мүдделерін қорғауды қамтамасыз етудің маңызды құралы болып табылады. Осы мақаланың негізгі аспектілерін талдайық:

Баж құру мақсаты: баж құру мен пайдаланудың басты мақсаты тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың тиімділігін арттыру болып табылады. Бұған тұтынушылардың құқықтарына қатысты ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу және тарату және оларды қорғауды қамтамасыз ету арқылы қол жеткізіледі.

Баж қатысушылары: баж жұмысына тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы қызметті жүзеге асыратын уәкілетті органдар, мемлекеттік органдар, ұйымдар, сондай-ақ тұтынушылар мен кәсіпкерлер қатысады. Барлық тараптардың қатысуы тұтынушылардың құқықтарын қорғау үшін қажетті ақпаратты барынша толық және уақтылы ұсынуды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Баж функциялары: баж тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың тиімділігін қамтамасыз етуге бағытталған бірқатар функцияларды орындайды, соның ішінде:

тұтынушылардың денсаулығы мен қауіпсіздігіне қауіп төндіретін тауарлар (жұмыстар, көрсетілетін қызметтер) туралы ақпаратты жинау, өңдеу және сақтау;
тұтынушылардың құқықтарын қорғау және оның сақталуын бақылау саласындағы заңнама туралы ақпарат беру;
тұтынушылардың шағымдары мен олардың құқықтарының бұзылуы туралы ақпаратты жинау және талдау;
тұтынушылардың өз құқықтары мен оларды қорғау тәсілдері туралы ақпаратқа қол жеткізуін қамтамасыз ету.
Баж қызметін реттеу: уәкілетті орган баж қалыптастыру, жүргізу және пайдалану жөніндегі қағидаларды әзірлейді және бекітеді. Бұл ережелер жүйенің негізгі принциптері мен тәртібін, сондай-ақ жүйеде сақталған деректердің құпиялылығы мен қорғалуын қамтамасыз ету механизмдерін анықтауы керек.

Ақпараттың ашықтығы мен қолжетімділігі: баж тұтынушылардың құқықтары және оларды қорғауға жауапты органдар мен ұйымдардың қызметі туралы ақпараттың ашықтығы мен қолжетімділігін қамтамасыз ету мақсатында құрылған. Маңызды аспект-барлық мүдделі тараптар, соның ішінде тұтынушылар мен кәсіпкерлер үшін қол жетімді және түсінікті түрде ақпарат беру.

Басқа ақпараттық жүйелермен өзара әрекеттесу: баж тұтынушылардың құқықтарын қорғауға байланысты деректер мен ақпаратпен алмасу үшін басқа ақпараттық жүйелермен, соның ішінде халықаралық жүйелермен өзара әрекеттесе алады. Мұндай өзара іс-қимыл баж мүмкіндіктерін кеңейтуге және ұсынылатын ақпараттың сапасын жақсартуға мүмкіндік береді.

Деректерді мониторингілеу және талдау: баж тұтынушылардың құқықтарының бұзылуы туралы, сондай-ақ тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы қызметті жүзеге асыратын мемлекеттік органдар мен ұйымдардың қызметі туралы деректерге мониторинг жүргізуге және талдау жасауға мүмкіндік береді. Деректерді талдау жақсартуды қажет ететін мәселелер мен аймақтарды анықтау және тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың тиімділігін арттыру бойынша ұсыныстар мен шараларды әзірлеу үшін пайдаланылуы мүмкін.

Кері байланыс және жұртшылықтың қатысуы: баж сонымен қатар тұтынушылардың құқықтарын қорғау процесіне жұртшылықтың белсенді қатысуына мүмкіндік береді. Тұтынушылар жүйенің жұмысын жақсарту бойынша шағымдар мен ұсыныстармен жүгіне алады, сондай-ақ өз өтініштерін қарау нәтижелері туралы ақпарат ала алады.

Тұтастай алғанда, Қазақстан Республикасының Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы Заңының 6-3-бабы тұтынушылардың құқықтарын қорғау және олардың заңды мүдделерін қамтамасыз ету жөніндегі қазіргі заманғы мемлекеттік саясат контекстінде тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесінің маңыздылығын атап көрсетеді.