Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы Заңның 1-бабының қолданыстағы редакциясы түсініктемелермен.
Осы Заңда мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:
1) дайындаушы – өткізу үшін тауар өндіретін жеке немесе заңды тұлға;
2) жарамдылық мерзімі – бітуіне қарай тауар мақсаты бойынша пайдалануға жарамсыз деп саналатын уақыт кезеңі;
3) жұмыс – тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған, нәтижелері материалдық сипатқа ие қызмет;
4) кемшілік – тауардың (жұмыстың, көрсетілетін қызметтің) техникалық регламенттердің, стандарттау жөніндегі құжаттардың міндетті талаптарына, шарттың ережелеріне, сондай-ақ тауар (жұмыс, көрсетілетін қызмет) туралы сатушы (дайындаушы, орындаушы) ұсынған ақпаратқа сәйкес келмеуі;
5) кепілдік мерзімі – тауар (жұмыстар, көрсетілетін қызметтер) дайындалған, сатып алынған күннен бастап есептелетін, осы уақыт кезеңі ішінде тауар тиісінше пайдаланылған және сақталған жағдайда, сатушы (дайындаушы, орындаушы) оның (жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің) сапасына кепілдік беретін, сатушы (дайындаушы, орындаушы), Қазақстан Республикасының заңнамасында немесе шартта күндермен, айлармен, жылдармен белгіленген уақыт кезеңі немесе сағаттармен, іске қосылу циклдарымен, жол жүру километрлерімен немесе осыған ұқсас өзге де көрсеткіштермен белгіленген атқарым;
6) көрсетілетін қызмет – тұтынушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған, нәтижелері материалдық сипатта болмайтын қызмет;
7) қызмет ету мерзімі – тауарды (жұмыс нәтижесін) мақсаты бойынша пайдалану мүмкін болатын, тауардың (жұмыс нәтижесінің) функционалдық мақсатына қарай заңнамада немесе шартта көзделген күндермен, айлармен, жылдармен белгіленген уақыт кезеңі немесе сағаттармен, іске қосылу циклдарымен, жол жүру километрлерімен немесе осыған ұқсас өзге де көрсеткіштермен белгіленген атқарым;
8) орындаушы – шарт бойынша жұмысты орындаушы немесе қызмет көрсетуші жеке немесе заңды тұлға;
9) сақтау мерзімі – белгіленген сақтау шарттары сақталған кезде тауар (жұмыс нәтижесі) осы уақыт кезеңі ішінде тауардың (жұмыстың, көрсетілетін қызметтің) сапасына қойылатын талаптарды белгілейтін нормативтік құжаттарда және (немесе) шартта көрсетілген сапасын, қасиеттерін және сипаттамаларын сақтайтын уақыт кезеңі;
10) сатушы – Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына сәйкес тауарларды өткізуші жеке немесе заңды тұлға;
11) тауар – кәсiпкерлiк қызметпен байланысты емес, жеке, отбасылық, үй ішiнде немесе өзге де пайдалануға арналған дайындаушы (орындаушы) қызметінің нәтижесі (өнімі);
12) тауардың (жұмыстың, көрсетілетін қызметтің) қауіпсіздігі – тауарды пайдаланудың, сақтаудың, тасымалдаудың, кәдеге жаратудың әдеттегідей жағдайларында немесе жұмысты орындау (қызмет көрсету) процесінде тұтынушының өміріне, денсаулығына және (немесе) мүлкіне, сондай-ақ қоршаған ортаға зиян келтіру мүмкіндігімен байланысты жол берілмейтін қатердің болмауы;
13) тауардың (жұмыстың, көрсетілетін қызметтің) сапасы – тауардың (жұмыстың, көрсетілетін қызметтің) тұтынушы қажеттіліктерін қанағаттандыру қабілетіне жататын сипаттамаларының жиынтығы;
14) тауарды иелену (жұмысты орындау, қызмет көрсету) фактісін растайтын құжат – қағаз немесе электрондық нысанда берілген бақылау (тауарлық) чегі не кассалық кіріс ордерінің түбіртегі, жыртылатын талон түбіртегі, тиісті түрде ресімделген техникалық паспорт, тауардың (жұмыстың, көрсетілетін қызметтің) атауы, құны, сатып алынған күні, сатушы (дайындаушы, орындаушы) туралы мәліметтерді қамтитын өзге де құжат;
14-1) техникалық жағынан күрделі тауар – өзін қосылыстың мәні айқындайтын мақсаты бойынша пайдалануға мүмкіндік беретін бір тұтасты құрайтын көптеген конструкциялық және (немесе) әртекті элементтерді қамтитын, техникалық жағынан күрделі ішкі құрылымы бар азық-түлік емес тауар, оған тек қана көлік құралдары, ауыл шаруашылығы техникасы, су және әуе кемелері жатады;
14-2) техникалық жағынан күрделі тауардың елеулі кемшілігі – техникалық жағынан күрделі тауардың жойылмайтын кемшілігі немесе мөлшерлес емес шығыстарсыз немесе қосалқы бөлшекті беруді күту уақытын қоса алғанда, заңда белгіленген мерзімнен асатын немесе тұтынушы үшін мұндай жоюдың өзектілігі жоғалатындай немесе тауарды нысаналы мақсаты бойынша пайдалануға мүмкін етпейтіндей соншалықты созылатын уақыт шығындарынсыз жоюға келмейтін кемшілігі не тұтынушының өміріне, денсаулығына және (немесе) мүлкіне, қоршаған ортаға зиян келтіруге алып келуі мүмкін кемшілік;
15) тұтынушы – жеке, отбасында, үй ішінде және кәсіпкерлік қызметпен байланысты емес өзге де пайдалануға ғана арналған тауарға (жұмысқа, көрсетілетін қызметке) тапсырыс беру немесе соларды сатып алу ниеті бар не тапсырыс беретін, сатып алатын және (немесе) пайдаланатын жеке тұлға;
16) тұтынушылардың қоғамдық бірлестігі – тұтынушылардың құқықтарын және заңды мүдделерін қорғау мақсатында азаматтардың ерiктi бiрiгуi нәтижесiнде құрылған ұйым;
16-1) Тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі ведомствоаралық кеңес – тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша ұсыныстар мен ұсынымдар әзірлеу мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі жанынан құрылатын консультациялық-кеңесші орган;
16-2) тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктерінің қауымдастығы (одағы) (бұдан әрі – қауымдастық (одақ) – өз мүшелерінің қызметін үйлестіруді қамтамасыз ету және олардың ортақ мүдделерін қорғау үшін құрылатын, тұтынушылардың қоғамдық бірлестіктерінің ерікті бірігуі;
17) тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті орган (бұдан әрі – уәкілетті орган) – тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы басшылықты және салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын мемлекеттік орган.
Қазақстан Республикасының Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы Заңының 1-бабына түсініктеме
Қазақстан Республикасының Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы Заңының 1-бабы тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың негізгі ұғымдары мен қағидаттарын айқындайтын маңызды іргелі ереже болып табылады.
Осы бапқа сәйкес, тұтынушы – бұл жеке, отбасылық, тұрмыстық немесе басқа да коммерциялық емес мақсаттарға арналған тауарларды (соның ішінде қызметтерді) сатып алатын жеке немесе заңды тұлға. Бұл анықтама тұтынушылық құқық ұғымын кеңінен түсіндіруге және ол қолданылатын өмірдің әртүрлі салаларын қамтуға мүмкіндік береді.
Тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың негізгі қағидаттарының бірі тұтынушылардың өмірін, денсаулығы мен мүлкін қауіпті тауарлар мен қызметтерден қорғау қағидаты болып табылады. Осы Қағидаға сәйкес тауарлар мен қызметтерді өндірушілер мен сатушылар өз өнімдерінің сапасына жауап береді және оның тұтынушы үшін қауіпсіздігіне кепілдік беруге міндетті.
Бұдан басқа, Заңның 1-бабы тауарларды (көрсетілетін қызметтерді) сатып алу-сату шарттарын жасасу және орындау кезінде тараптардың тең құқықтылығы қағидатын белгілейді. Бұл тұтынушының тауарлар (қызметтер) және оларды сатып алу шарттары туралы ақпарат алуға, сондай-ақ сатушы тарапынан шарттық міндеттемелер бұзылған жағдайда өз құқықтарын қорғауға құқығы бар екенін білдіреді.
Сондай-ақ, Заңның 1-бабында тұтынушылардың құқықтарын қорғау мемлекеттің, қоғамдық ұйымдар мен тұтынушылардың ынтымақтастығы негізінде жүзеге асырылуы тиіс деп белгіленеді. Бұл нарықтың барлық қатысушылары тауарлар мен қызметтердің қауіпсіздігі мен сапасын қамтамасыз ету және тұтынушылардың құқықтарын қорғау үшін бірлесіп жұмыс істеуі керек дегенді білдіреді.
Осылайша, Қазақстан Республикасының Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы Заңының 1-бабы тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың негізгі ұғымдары мен қағидаттарын айқындайтын маңызды құқықтық акт болып табылады. Оның орындалуы мен сақталуы Қазақстандағы тұтынушылардың құқықтарының қауіпсіздігі мен қорғалуын қамтамасыз ету үшін, сондай-ақ елдегі бәсекелестікті дамыту мен экономикалық өсу үшін жағдай жасау үшін маңызды.
Сонымен қатар, Заңның 1-бабы тұтынушыларға тауарлар мен қызметтерді сатушылар мен өндірушілер бұзған жағдайда өз құқықтары мен мүдделерін қорғауға мүмкіндік береді. Бұл дегеніміз, тұтынушылар сапасыз немесе қауіпті тауарлар мен қызметтерге келтірілген залал үшін өтемақы талап етуге құқылы.
Заңның 1-бабы сонымен қатар мемлекеттің және нарықтың басқа да қатысушыларының тұтынушылардың мүдделерін қорғау және тауарлар мен қызметтердің сапасы туралы хабардар ету, сондай-ақ олардың құқықтары бұзылған жағдайда сот арқылы қорғауға қол жеткізу құқықтарын қамтамасыз ету міндетін белгілейтінін атап өткен жөн.
Осылайша, Қазақстан Республикасының Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы Заңының 1-бабы тұтынушылардың құқықтарын қорғаудың және нарықтағы тауарлар мен қызметтердің қауіпсіздігі мен сапасын қамтамасыз етудің маңызды құралы болып табылады. Оны сақтау және орындау Қазақстан Республикасында экономиканы дамыту және халықтың өмір сүру деңгейін арттыру үшін қажетті жағдайлар болып табылады.